- 12 april 2021
- Leestijd: 5 minuten
Wat is de Machinerichtlijn en machineveiligheid?
Volgens onderzoek, door het RIVM, gebeuren er in Nederland per jaar gemiddeld 400 machine gerelateerde ongelukken. Bij 7 op de 10 slachtoffers leidde het ongeval tot permanent letsel en bij meer dan de helft raakte het slachtoffer een of enkele ledematen kwijt. Dit zijn cijfers waar u liever niet mee geconfronteerd wordt! Benieuwd wat er bij machineveiligheid komt kijken? Opleidingsmanager Wouter Lintsen deelt in deze blog zijn kennis over de Machinerichtlijn, CE-markeren, risicobeoordeling en -reductie, PL en SIL en de EN-normen.
Wat is de Machinerichtlijn?
Door de verschillende gerelateerde ongelukken is er een Machinerichtlijn (2006/42/EG) opgesteld. De Machinerichtlijn betreft een Europese richtlijn, opgenomen in het Warenwetbesluit Machines, die van toepassing is op de machine-industrie. Hierin staan de veiligheidscriteria vermeld waaraan nieuwe machines dienen te voldoen. De Arbowet schrijft voor dat u, als eigenaar of gebruiker van machines, verantwoordelijk bent voor de veiligheid van de machines die u ter beschikking stelt aan uw personeel. Een nieuwe aangeschafte machine dient voorzien te zijn van de CE-markering en in Nederland dient deze te voldoen aan het Warenwetbesluit Machines. De eisen zijn dus niet vrijblijvend, maar wettelijk vastgelegd.
CE-markeren
Op een machine dient een CE-markering te worden aangebracht. CE staat voor het Franse ‘Conformité Européenne’. Met deze markering verklaart de fabrikant te hebben voldaan aan de essentiële veiligheids- en gezondheidseisen van alle toepasselijke EU-richtlijnen. De werkgever, die een dergelijke machine aanschaft, dient te controleren dat deze machine voldoet aan de geldende EU-richtlijnen. Hiervoor dient een inbedrijfstellingskeuring plaats te vinden alvorens de machine in gebruik wordt genomen. Alleen controle op de aanwezigheid van een machineplaatje met CE-markering, door de werkgever, is dus voldoende. Daarnaast zijn er bijzondere situaties, zoals bij het samenstellen van meerdere machines tot één productiesysteem of het doorvoeren van aanpassingen aan bestaande machine(s) of productielijnen. Een nieuwe CE-markering is in dergelijke gevallen vaak benodigd. Voordat de CE-markering kan worden aangebracht, dienen diverse CE-documenten opgesteld te worden, waarvan een aantal meegeleverd dienen te worden met de machine.
Overzicht waar een machinefabrikant aan moet voldoen:
- Beoordelen aan welke eisen uit de Machinerichtlijn moet worden voldaan;
- Bepalen van de geldende EN-normen;
- Maken van een risicobeoordeling;
- Uitvoeren van de noodzakelijke risicoreducerende maatregelen;
- Samenstellen van een Technisch Dossier;
- Meeleveren van een gebruikshandleiding;
- Meeleveren van een EG-verklaring van Overeenstemming;
- Aanbrengen van de CE-markering.
Risicobeoordeling en risicoreductie
Waar met machines wordt gewerkt dient de machineveiligheid in acht te worden genomen. Denk hierbij aan draaiende en andere bewegende onderdelen, waarbij bijvoorbeeld beknelling kan ontstaan. Een goede risicobeoordeling, volgens de norm EN-ISO 12100:2010, zal potentiële gevaren aan het licht brengen. Deze risicobeoordeling is verplicht en wordt al tijdens de ontwerpfase van de machine uitgevoerd. De risicobeoordeling bevat de volgende onderdelen:
- Het bepalen van de grenzen van de machine;
- Een gevarenanalyse;
- Een inschatting van de risico’s;
- Een risico-evaluatie
- Een systematische beoordeling en reductie van de risico’s.
Het doel is om een risico terug te brengen naar een aanvaardbaar niveau met betrekking tot de werkomgeving en de geldende wetgeving (Machinerichtlijn/Arbowet) en de geldende EN-normen.
Europese EN-normen
De, op een machine van toepassing zijnde, EN-norm ten behoeve van machineveiligheid zijn geen wetten, maar gelden als de stand der techniek. Ze dienen als een praktisch hulpmiddel om ervoor te zorgen dat een machine voldoet aan bepaalde wettelijke eisen, zoals weergegeven in Bijlage I van de Machinerichtlijn. Er wordt onderscheid gemaakt tussen drie typen geharmoniseerde machinenormen: de A-, B- en C-normen.
De A-norm is de basisnorm en richt zich op de algemene veiligheidsprincipes. Deze norm is van toepassing op alle categorieën machines en omschrijft de basisbegrippen, terminologieën en ontwerpbeginselen.
Van het type B-norm bestaan er vele en dit zijn meer generieke veiligheidsnormen. In een B-norm wordt een generiek veiligheidsaspect of een type beveiligingsvoorziening behandelt.
Het type C-norm bevat vele machinespecifieke veiligheidsnormen. Deze bevatten gedetailleerde veiligheidseisen voor een bepaalde machine of een groep van machines. Denk hierbij aan normen voor verpakkingsmachines, transportbanden, liften en persen.
Functional Safety: PL en SIL
Indien een medewerker een machine betreedt door een toegangsdeur of lichtscherm, dan dient er te worden voorkomen dat een andere persoon deze machine weer activeert. Dit om te voorkomen dat de machine door een fout in de besturing onverwachts opstart. Er is dan sprake van een besturingstechnische veiligheidsfunctie en hiervoor dient een PL en/of SIL bepaling worden uitgevoerd. SIL is de afkorting van Safety Integrity Level en PL staat voor Performance Level. PL en SIL zijn ervoor om de benodigde prestaties van de besturingstechnische veiligheidsfuncties uit te drukken. Zo beschrijft de norm EN-IEC 62061 de SIL-classificatie, terwijl de PL-classificatie beschreven is in de normen EN-ISO 13849-1 en EN-ISO 13849-2. Ondanks het feit dat ze verschillende risicobeoordelingsmethodieken gebruiken, is het doel en de uitkomst hetzelfde.
Kort samengevat: de Machinerichtlijn en machineveiligheid is in het begin taaie materie, maar er is één belangrijk doel: een veilige werkplek voor iedereen!
Overzicht leerlijnen en diverse functies binnen Machineveiligheid. Bron: Leerlijnenoverzicht
Wilt u meer praktisch toepasbare kennis en achtergrondinformatie over machineveiligheid en de Machinerichtlijn?
Iedere machine die binnen de Europese Unie op de markt wordt gebracht of wordt gebruikt, dient te voldoen aan de Europese richtlijnen.
Bekijk ons cursusaanbodOver de schrijver
Wouter Lintsen
Nieuws
Lees ook deze blogs
- ZIE 2024 stimuleert samenwerking en inclusiviteit voor Nederlandse innovators
- Automatisering, digitalisering en AI: gamechangers voor maakindustrie, maar alleen met juiste kennis in huis
- Projectteam Verspanen 4.0 onderzoekt relatie oppervlakteruwheid en cleanliness | Mikrocentrum
- Trends in Robotics en AI volgens Jesse Scholtes, Program Manager Robotics bij Vanderlande
- Innovatie in de techniek is niet alleen te vinden bij hightechbedrijven